Polskie Nagrania Muza - znaki firmowe, etykiety, datowanie wydań - część I (płyty długogrające)

Jest w Internecie sporo nieprawdziwych informacji dotyczących płyt winylowych produkowanych w Polsce od lat pięćdziesiątych do lat dziewięćdziesiątych, chociaż wiele albumów nagranych i wydanych w tym kraju jest poszukiwanych przez kolekcjonerów na całym świecie. Poniższy poradnik ma na celu pomoc w identyfikacji i datowaniu płyt wydanych przez jedną z najważniejszych wytwórni muzycznych w historii polskiej muzyki - Polskie Nagrania Muza. Chociaż jest to owoc wielu lat kolekcjonowania winyli i zbierania informacji na ich temat, artykuł nie ma charakteru ostatecznego a niektóre szczegóły mogą wymagać doprecyzowania.

Znak firmowy wytwórni i numery katalogowe na okładkach.

1. Połowa lat pięćdziesiątych do 1958.

2. 1958-1967 (z lub bez 'Hi-Fi').

3. 1967-1969 (w owalu, z lub bez 'Hi-Fi').

4. 1969 - końcówka 1970 (z numerem katalogowym "SXL" dla płyt stereo).

5. Końcówka 1970-1973.

6. 1973 (przejściowe, tylko numer katalogowy "SXL", z dodatkowym napisem "STEREO").

7. 1974-1975

8. 1975-1980

9. 1980-do zakończenia produkcji płyt winylowych.

Oznaczenia rodzaju nośnika w numerach katalogowych.

L - płyta długogrająca 25cm
XL - płyta długogrająca mono 30cm (1956-1975)
STXL - wczesne płyty długogrające stereo 30cm (1961-1963)
SXL - płyta długogrająca stereo 30cm (druga połowa lat sześćdziesiątych-1975)
X - płyta długogrająca mono 30cm (reedycje) (1975- )
SX - płyta długogrająca stereo 30cm (1975- )
MEL - płyta długogrająca 25cm, seria luksusowa (krótka seria, początek lat sześćdziesiątych)
MEX - płyta długogrająca 30cm, seria luksusowa (krótka seria, początek lat sześćdziesiątych)

Z- oznacza wydanie na zamówienie
T- oznacza płytę testową (do testowania sprzętu odtwarzającego)

Ceny (najczęściej nadrukowane z tyłu okładki):

Płyty długogrające 25cm:
30zł (lata pięćdziesiąte, "gatunek II")
50zł (lata pięćdziesiąte-początek 1971)
40zł (1971- )

Płyty długogrające 30cm:
80zł (mono, lata pięćdziesiąte-początek 1971)*
110zł (stereo, 1963-początek 1971)*
65zł (mono i stereo, początek 1971-1977)
80zł (1977-1981)

Niektóre albumy wydane na zagranicznych licencjach w połowie lat siedemdziesiątych, tak jak dwa longplaye zespołu ABBA, miały wyższe ceny niż zwykłe krajowe wydawnictwa.

System cen zaczął się bardzo gwałtownie zmieniać w latach osiemdziesiątych w związku z kryzysem gospodarczym i hiperinflancją.

*W latach 1969-1971 na okładkach drukowano dwie ceny: mono 80zł, stereo 110zł.

Etykiety płyt.

Polskie Nagrania rozpoczęły produkcję płyt długogrających w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych, najprawdopodobniej w 1953 lub 1954. Do około 1956 produkowano wyłącznie płyty długogrające o średnicy 25cm.

1. We wczesnym okresie produkcji stosowano przynajmniej trzy różne wzory etykiet (tylko płyty 25cm, około 1953-1955).

2. 1955-1958 Nowy wzór etykiety pojawił się w 1955. Występuje on w wielu różnych wariantach kolorystycznych, które najprawdopobniej były stosowane w tym samym czasie. Ten wzór był wykorzystywany do roku 1958 zarówno na płytach 25cm jak i 30cm.

2A. Wersja eksportowa z tekstem w języku angielskim.

3. 1958-1959. Najczęściej żółte tło, rzadziej czerwone; czarna czcionka. 

4. 1959-1964. Najczęściej granatowe lub czarne, rzadziej żółte lub czerwone.

4A. Etykieta wczesnej płyty stereo. 

4B. Etykieta płyty wzorcowej.

4C. Kilka albumów z muzyką klasyczną i ludową miało także wersje "luksusowe", z lepszej jakości okładkami i płytami tłoczonymi w RFN przez Deutsche Grammophon lub Telefunken-Decca.

5. Etykiety w kolorze granatowym zniknęły w roku 1964, kiedy zostały zastąpione etykietami w kolorze błękitnym. Kolor czarny był w tym okresie wykorzystywany głównie na płytach z muzyką poważną. Ten system kolorystyczny (etykiety błękitne dla muzyki lekkiej, popularnej; czarne dla muzyki poważnej) dotrwał do początku lat siedemdziesiątych, kiedy kolorystyka etykiet zaczęła się nieco komplikować. Błękit był głównym kolorem etykiet do około 1976 roku (1964-1976). Również w tym okresie zmienił się format numerów matryc zamieszczanych po prawej stronie etykiet - dodano przedrostki M-3 dla płyt mono i S-3 dla płyt stereo.

5A. Niektóre etykiety wydrukowane w latach 1966-1967 mają nieco szerszy margines okalającego tekstu (1966-1967).

5B. Wersja stereo. Bardzo niewiele albumów ukazało się również w wersji stereofonicznej przed 1968 rokiem. 

6. Jasnoczerwone etykiety pojawiły się na początku lat siedemdziesiątych i były stosowane zamiennie z błękitnymi. Uwaga: to nie jest ten sam odcień czerwonego, co na etykietach (7). Od późniejszych etykiet ciemnoczerwonych odróżnić można je również przez większy napis "Polskie Nagrania Warszawa".Tymczasowo zrezygnowano z czarnych etykiet (płyty z muzyką poważną ukazywały się z błękitnymi etykietami). 

7. Ciemnoczerwone etykiety pojawiły się w połowie lat siedemdziesiątych. To najczęściej spotykany kolor etykiet płyt wytłoczonych w latach 1975-1979. Krótko po zmianie systemu numeracji płyt i przejściu na numery SX dla płyt długogrających stereo, zrezygnowano z umieszczania numerów matryc na etykietach.

8. W końcówce lat siedemdziesiątych powróciły czarne etykiety. W tym okresie stosowano bardzo wiele różnych wariantów kolorystycznych: czarne, żółte, pomarańczowe, czerwone. Te kolory nie niosą za sobą żadnego znaczenia, najprawdopodobniej drukowano etykiety "czym się dało" (1978-1981).

9. 1981-1983 Kremowe etykiety z granatową czcionką.

10. Nowy wzór etykiet wprowadzono w 1983. Kremowe tło z granatową czcionką (1983-1990).

11. Nowy, ostatni wzór etykiet wprowadzono na przełomie lat 1991 i 1992. Tłocznie płyt winylowych Muza zamknięto w 1992 (1991-1992).

11A. Kilka-kilkanaście płyt z muzyką heavy metalową, które ukazały się w latach 1991-1992, zostało opatrzonych etykietą Metal Muza.

11B. Istniała też wersja jazzowa - Jazz Muza - pojawiła się jednak prawdopodobnie tylko na jednej płycie: "Stan Getz in Warsaw" (SX 3007).